فرهنگستان علوم اسلامی
فرهنگستان علوم اسلامی ، موسسه ای علمی ، پژوهشی و مذهبی می باشد که توسط « سید منیرالدین حسینی الهاشمی » در شهر قم تأسیس شده است و هم اکنون « سید محمد مهدی میرباقری » مسئولیت این فرهنگستان را عهده دار است . حوزه فعالیت این مؤسسه نظریه پردازی در تولید علوم دینی […]
فرهنگستان علوم اسلامی ، موسسه ای علمی ، پژوهشی و مذهبی می باشد که توسط « سید منیرالدین حسینی الهاشمی » در شهر قم تأسیس شده است و هم اکنون « سید محمد مهدی میرباقری » مسئولیت این فرهنگستان را عهده دار است . حوزه فعالیت این مؤسسه نظریه پردازی در تولید علوم دینی ، بررسی نمودن جامعه و تمدن اسلامی و یافتن راهکارهای مؤثر می باشد . در کل می توان عنوان نمود مأموریت اصلی و محوری دفتر فرهنگستان علوم اسلامی بدین شرح است : پیگیری نمودن میزان تحقق انقلاب فرهنگی از طریق تلاش در جهت ارتقاء دستگاه محاسبه علمی ، کارشناسی و اجرائی در جامعه اسلامی ، به منظور افزايش سطح حجيت مفاهيم و تصميم سازی ها و تصميم گيری های نظام اسلامی .
چند فراز از دیدگاه های بنیانگذار و نظریه پرداز فقید فرهنگستان علوم اسلامی قم ، به عنوان ضرورت اصلی و مأموریت محوری فعالیتهای موسسه تعریف شده است : « آن شش ماهی ـ پس از تصویب قانون اساسی و پیش از اعلام انقلاب فرهنگی ـ که شدیداً در رابطه با اصل موضوع ـ ضرورت ابزارهای تئوریک برای پیاده کردن اسلام در جامعه ـ فکر می کردیم ، به اینجا رسیدیم که اصلاً تعریف علم نسبت به تعریف سابق آن تغییر کرده است ؛ یعنی علم دارای مبنا ، منتجه ، نظام و سیستم است و ـ تحقیق علمی ـ به صورت فردی انجام نمی گیرد . آن موقع خیلی وحشت زده شده بودیم ؛ زیرا به هیچ احدی نمی شد این حرف را بزنیم تا اینکه امام بحث انقلاب فرهنگی را در اردیبهشت ماه مطرح کردند … ؛ ولی متأسفانه نهادها و شخصیت های مسئول در آن زمان ـ پس از اعلام انقلاب فرهنگی و تأکید حضرت امام (ره) بر اخذ علوم انسانی دانشگاهها از حوزه علمیه ـ به ضرورت معادله تجربی جدید درباره علوم انسانی واقف نبودند و به ترمیم ، از نوع پیرایش و زدودن شاخ و برگ زاید می اندیشیدند و هرجا را که مخالف با اسلام بود ، می زدودند ؛ یعنی به عدم مخالفت قطعیه ( مخالفت صریح ) باور داشتند ، نه لزوم احراز موافقت قطعیه ( تولید علم ازمبانی تا روش ها و روبناها براساس منطق و اندیشه اسلامی ) . من مانع تحقق عینی و عملی اسلام که آرزوی دینداران و رهبران انقلاب بوده است را ذهنی میدانم . نه مانع آن را آمریکا میدانم ، نه مانع آن را روس میدانم و نه روزنامه نگاران چپ و راست و لیبرال و خارجی زده و … مانعش این است که دوست ، نسخه « اداره جامعه » را نداده است . خدا نکند ارتکازات ما به این دلیل در نزد ما شیرین باشد که با کار نکردن سازگار است یا برای اینکه تکلیف بر ما سنگینی نکند ! به نفس خویش مظنون باشید » .
« نباید مفهوم تحول گرایی به گونه ای در نظر ما جلوه کند که خیال کنیم وحی و دین از محصولات بشری است ! این می تواند یکی از لغزش های آشکار بشر و به معنای حاکمیت دادن جامعه شناسی غربی بر دین باشد ؛ همچنان که ضد این تفکر ـ تحول گرایی ـ نیز تحجر نام دارد که آن هم در مورد فهم از دین مردود است » .
« تا زمانی که ” انقلاب فرهنگی ” در جمیع شئون محقق نشود ، نمی توان از پذیرش پیام ” انقلاب سیاسی ” خود در سطح جهان ، توسط مردم کشورهای دیگر مطمئن بود ؛ چون ادعای انقلاب ما همواره ارائه تمدنی نوین که شالوده های آن رنگ دیانت دارد بوده و هست و اگر قرار باشد همواره از ابزار فرهنگی خصم ، به صورت مطلق یا مشروط بهره جوییم آیا اولاً می توان چنین تمدنی را بنا نهاد و ثانیاً بر فرض بنا گذاری ، آیا می توان ادعا کرد که چنین تمدنی از آنِ ماست ؟ درحالی که ” روش ” و ” معادله ” دیگران را به عاریت گرفتهایم ! »
روند تأسيس و فعاليتهای فرهنگستان علوم اسلامی :
در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۹ ، با اعلام انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه ها ، تکاپویی شدید در فضای حوزههای علمیه و اساتید و دانشجویان انقلابی دانشگاه ها آغاز شد و دیدگاه های گوناگونی در زمینه نحوه پیگیری این مسئله مطرح گردید . این موضوع توانست مبدأ شکل گیری جریان های فکری فرهنگی مختلف و نیز تأسیس شدن نهادهایی نظیر ستاد انقلاب فرهنگی ، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مراکزی آموزشی و پژوهشی مثل دانشگاه امام صادق (ع) ، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و … شود .
در آن زمان اهداف پایه گذاری این موسسه چنین اعلام شد: « منظور از تشکیل این دفتر ، انجام فعالیت های فرهنگی اعم از تحقیقاتی ، آموزشی و ارشادی جهت تبیین ” کیفیت اداره اسلامی امور وشیوه جریان یافتن آن ” می باشد » .
خلاصه فعاليت های فرهنگستان علوم اسلامی از ابتدای تأسيس تاکنون :
۱- تبيين ابعاد مسئله انقلاب فرهنگی و نيازهای بنيادين آن ( ۱۳۵۹ ـ ۱۳۶۲ ) ؛
۲- پايه گذاری نمودن فلسفه اسلامي به عنوان بنيان توليد روشهای توليد علم و اطلاعات اسلامی ( ۱۳۶۲ ـ ۱۳۷۰ ) ؛
۳- دست یافتن به زيرساخت های مفهومی در جهت توليد روشهای سه گانه : تکامل تفقه ، توليد علوم دانشگاهی ( معادلات کاربردی ) ، طراحی مدلها و الگوهای پيشرفت و برنامه ريزی اجتماعی (سياسی ، فرهنگی ، اقتصادی) . (۱۳۷۰ ـ ۱۳۷۹ ) ؛
۴ – تثبيت و توسعه گفتمان توليد علم دينی و تمدن سازی اسلامی ( اواخر دهه ۷۰ تا اواخر دهه ۸۰)
۵ – تأمين نمودن زيرساخت های انسانی و تدوينی در طرح تخصصی و تطبيقی مباحث ( اواخر دهة ۸۰ تاکنون ) .
رسالت علمی فرهنگستان علوم اسلامی :
رسالت و مأموريت پژوهشی فرهنگستان و ساختار فعاليتهای پژوهشی آن را باتوجه به آسيب شناسي هاي فرهنگستان علوم اسلامی و ديدگاهی که در زمينه طبقه بندی علوم بدان معتقد است را می توان در قالب دو نمودار ذيل نشان داد :
- اصلی ترين رسالت علمی فرهنگستان ، پژوهش و تحقیق در مبانی فلسفي ، مفاهيم منطقی و شاخصه های موضوعی در جهت تحقق سه هدف ذيل می باشد :
کاربردی کردن علوم حوزوی ، اسلامی کردن علوم دانشگاهی ، مديريت اسلامی تحولات اجتماعی در مسير پيشرفت و تمدن سازی اسلامی .